Sint-Maarten in Ierland - als je gans klaar is

Sint Maarten - het is de viering van de Romeinse soldaat die zijn mantel deelde met een arme man langs de weg. En op hetzelfde moment betekende het feest van Sint Maarten, dat ook Martinmas werd genoemd, dat het gordijnen zijn voor menig gans. Maar hoe levendig is de traditie van Sint-Maarten in het midden van november in Ierland? Duitsers bijvoorbeeld, associëren Sint-Maartensdag altijd met kinderen die lantaarns in de stad paraderen ...

maar in Ierland was de traditie heel anders. Hier op 11 november (of misschien op de 10e, op Sint Maarten) vond een rituele slachting plaats en werd er een bloedoffer gebracht, gelukkig niet een menselijk offer. En vooral om praktische redenen, maar bevat ook elementen van heidense beoefening. Hoewel deze traditie tegenwoordig niet zo wijdverspreid is, laten we eens een kijkje nemen naar Martinmas in Ierland ...

Sint Maarten - het achtergrondverhaal

Sint Maarten, ook bekend als het feest van Saint Martin, Martlemass of Martinmas, wordt gehouden ter nagedachtenis van Martin van Tours, in Frankrijk ook wel Martin le Miséricordieux, een man met een geweten. Het heeft een lange, Europabrede traditie van feesten en eten, in een tijd dat het landbouwjaar bijna voorbij was. Rond 11 november zou de herfsttarwe zijn gezaaid, de voorraad is opgenomen en het vee zijn onderzocht. Het was ook de tijd dat de dagen echt donker werden - zoals de oude ballade van de vrouw van Usher's Well ons vertelt, zoals het 'Martinmas, wanneer de nachten lang en donker zijn' vermeldt.

Martin van Tours was oorspronkelijk een Romeinse soldaat, geboren in wat we nu kennen als Hongarije in de eerste helft van de 4e eeuw. Hoewel hij al in zijn jeugd blijk gaf van belangstelling voor het christendom, werd hij alleen als volwassene gedoopt en later voor het leven van een kluizenaar en een monnik. Hij staat bekend als een vriendelijke man die een eenvoudig leven leidde en werd rond 371 bejubeld als bisschop van Tours.

Hij stierf in 397.

De enige legende die bijna iedereen over Saint Martin kent, is dat hij zijn mantel doormidden snijdt tijdens een bitterkoude nacht en deze deelt met een bedelaar. Voor deze willekeurige daad van vriendelijkheid werd hij door Jezus zelf als een heilige herkend, zoals de legenden zeggen - waarbij sommigen zelfs beweren dat Jezus de bedelaar was, hangend in donkere steegjes op zoek naar heilige mannen. Vele voorstellingen van Sint Maarten (een zeer populair motief in burgerlijke heraldiek in katholieke gebieden van Europa) tonen hem in de daad van het knippen en delen van de mantel. Een andere legende verbindt Martin met ganzen - want toen hij bisschop werd, verborg hij zich in een kleine schuilplaats op een boerderij ... helaas stoorde hij enkele ganzen, die onmiddellijk en luid zijn aanwezigheid aankondigden. Er was geen weg te komen van zijn goddelijke roeping.

Sint Maarten als beschermheer en kalendermarkering

Tegenwoordig wordt Sint Maarten vooral herinnerd voor zijn naastenliefde (bijvoorbeeld de mantel) en zijn vriendelijkheid ten opzichte van medemensen, met name kinderen. Hij is de patroonheilige van de armen en alcoholisten (in beide gevallen als nuttig op weg naar herstel), cavalerie en ruiters (vanwege zijn dagelijkse baan), paarden in het algemeen, ganzen, herbergiers en wijnmakers. Hij wordt ook beschouwd als de patroonheilige van Frankrijk en de Pauselijke Zwitserse Garde

Het feest van Martinmas werd voor het eerst gevierd in Frankrijk en vervolgens voornamelijk naar het oosten verspreid door Duitsland en Scandinavië, en vervolgens naar Oost-Europa. Hij wordt beschouwd als een pan-Europese heilige en een "brug" tussen oost en west.

Als een kalender marker, Saint Martin's Day geeft het einde van het agrarische jaar en de laatste oogst van het jaar. Er begonnen moeilijke tijden ... en in de Middeleeuwen begon een vastenperiode op 12 november, die duurde voor de traditionele veertig dagen en bekend stond als de "Quadragesima Sancti Martini". Mensen aten en dronken nog een laatste keer voor het vasten.

Dit werd gefaciliteerd door de landbouwvoorbereiding voor de winter - de meeste dieren werden beoordeeld op hun overlevingskansen en toekomstig nut, degenen die de klasse niet haalden, werden gedood en het vlees bewaard. In deze tijd was er dus voedsel in overvloed beschikbaar - vergelijkbaar met de Keltische Samhain.

Gans werd ook mooi vetgemest, wat leidde tot de massale slachting van de soort en de traditionele Sint-Martinusgans in de oven.

In de (middeleeuwse) economische kalender markeerde Sint Maarten de einde van de herfst. Vrouwen begonnen binnenshuis te werken en mannen verlieten het veld voor de bossen. Dit was ook de tijd toen nieuwe contracten voor landbouwwerkzaamheden en dergelijke werden gesloten.

Een zeer frequente vloek van een paar zonnige dagen na de eerste nachtvorsten werd ook wel "Sint-Maarten's zomer" genoemd.

Sint Maarten in Ierland

Er is geen directe verbinding tussen Ierland en de Hongaars-Franse heilige, maar het dorp en de omliggende parochie van Desertmartin in County Derry zijn naam rechtstreeks van hem. Saint Columba (of Colmcille) zou in de 6e eeuw het gebied hebben bezocht en een kerk in de vooruitgang hebben gesticht. Dit was vooral bedoeld als een toevluchtsoord en genoemd ter ere van Sint-Maarten, op basis van de traditie dat de heilige een kluizenaar was. De Ierse "Díseart Mhartain" vertaalt zich letterlijk in "Martin's Retreat", de "woestijn" van de moderne naam is een verengelste versie.

Vroeger begonnen de Ierse vieringen aan de vooravond van Sint-Maartensdag, in navolging van de Keltische traditie dat de dag begon bij zonsondergang (vergelijk het met Halloween, als je dat wilt). En de belangrijkste rituele gebeurtenis van Sint-Maarten's Eve weerspiegelde zeker de heidense tradities - het offer van een haan of gans, die mocht bloeden. Het dier was misschien wel onthoofd en vervolgens rondgedragen door het huis, waarbij het bloed naar buiten spatte en de aangewezen 'vier hoeken' van de woning bedekte. In latere dagen werd het bloed in een schaal verzameld en vervolgens gebruikt om het gebouw te wijden. Daarna ... oventijd!

Er is een wijdverspreid geloof in Ierland dat geen wiel Saint Martin's Day zou moeten aandoen, omdat (zo gaat het verhaal) Martin werd gemarteld toen hij in een molenstroom werd gegooid en gedood door het molenwiel. Zo hilarisch als dat verhaal misschien wel ... Sint Maarten was geen martelaar en van de vroege heiligen was een van de weinigen gewoon doodgaan van ouderdom.

Een legende van County Wexford vertelt dat de vissersvloot één Sint Maarten-dag was, toen de heilige zelf werd waargenomen terwijl hij op de golven naar de boten liep. Hij vertelde hen dat ze zo snel mogelijk de haven in moesten, ondanks het goede weer en de visomstandigheden. Alle vissers die de waarschuwing van de heilige negeerden, verdronken tijdens een freak namiddagstorm. Van oudsher zullen vissers van Wexford niet op zee gaan op Sint Maarten's dag.